خواجه‌ نصيرالدين طوسي 672-597

ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین (زادهٔ ۵ اسفند ۵۷۹ در توس - درگذشتهٔ ۱۱ تیر ۶۵۳ در بغداد) فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، ریاضیدان و منجم ایرانی شیعه سده هفتم است. کنیه‌اش «ابوجعفر» و به القابی چون «نصرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» شهرت دارد.

بقیه در ادامه مطلب..

وی سنت فلسفه مشایی را که پس از ابن سینا در ایران رو به افول گذاشته بود، بار دیگر احیا کرد. وی مجموعه آرا و دیدگاه‌های کلامی شیعه را در کتاب تجرید الاعتقاد گرد آورد.

او در مراغه رصدخانه‌ای ساخت و کتابخانه‌ای بوجود آورد که حدود چهل هزار جلد کتاب در آن بوده‌است.او با پرورش شاگردانی (همچون قطب الدین شیرازی) و گردآوری دانشمندان ایرانی عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان شد^.

وی یکی از توسعه دهندگان علم مثلثات است که در قرن ۱۶ میلادی کتاب‌های مثلثات او به زبان فرانسه ترجمه گردید.

وفات در بغدادبعد از تحصيلات مقدماتي، فقه و منطق و كلام در طوس، نزد چند تن از علماي نيشابور رفت و پس از چندي كتاب اخلاق ناصري را برحسب درخواست ناصرالدين عبدالرحيم تأليف كرد و به نام او خواند. ناصرالدين حاكم ناحيه قائن و طبس از اسماعيليه بود.

در دستگاه مغول خواجه مقامي نظير وزارت داشت و در سال 657 به كمك چند منجم ديگر در مراغه رصدخانه و كتابخانه عظيمي برپا كرد.

شهرت او آن‌چنان در ممالك اسلامي منعكس گشت كه او را استاد ابوالبشر خواندند. تأليفات بسياري به عربي و فارسي دارد و مهم‌ترين كتاب فارسي او عبارت است از اخلاق ناصري و اساس‌الاقتباس در منطق.

نظريات خواجه در باب تربيت

نظريات او در كتاب اخلاق ناصري است كه شامل حكمت عملي است يعني تهذيب اخلاق، سياست مدن و تدبير منزل.

منظور او از تربيت، درك سعادت است يعني حس كامل و طيب عيش و ثناي جميل و قلت اعداء و كثرت اصدقاء از كرام و فضلا و ترقي بمعالي امور.

سازمان تربيتي خانه و مكتب است. معلم بايد ديندار، شيرين سخن و آشنا به طرز پرورش كودك و باوقار باشد. از اخلاق پادشان و آداب مجالست با ايشان و محاوره با طبقات مردم آگاه بود و از سلفه‌گان دوري جويد.

كودكان را نبايد تنها گذاشت بلكه بايد با هم‌درسان نجيب محشور ساخت تا آداب زندگاني را از آن‌ها قرار گيرد و به تحصيل ترغيب و تحريض شود.

برنامه تحصيل شامل:

1-    سنن و وظايف دين

2-    بهداشت، به ويژه ميانه‌روي در طعام و كم خوردن گوشت و نياشاميدن مسكرات

3-    اخلاق نيكو، چون راستگويي و فروتني

4-    سواد، حفظ كردن اشعار در مورد آداب و اخلاق نيكو

5-    ورزش و بازي به شرط اينكه توليد درد و رنج نكند

6-     صناعت و علم

خواجه آموختن هنر و پيشه را ضروري مي‌داند و رسم پادشاهان ايران را كه قبل از اسلام به فرزندان خويش هنر مي‌آموختند ذكر مي‌كند و نهايت تأكيد را در تعليم آن مي‌داند. روش تعليم بايد 1- با طبيعت و استعداد كودك سازگار باشد و براي اين كار بايد به طبيعت او پي برد و استعدادش را كشف كرد تا معلوم شود براي چه رشته‌اي از تحصيل يا چه هنري آماده است.

2- فرا گرفتن درس بايد از راه حافظه انجام گيرد و به وسيلة تكرار و تذكر، مطلب ملكه شود.

اشعار پندآميز را طفل بايد بياد بسپارد و تا معاني آن‌ها در ذهن او جاي گيرد و در اخلاق وي مؤثر افتد.

3- بايد كودك را از راه تشويق به كار نيك و اخلاق پسنديده سوق داد و هرگاه طفل كار زشتي كه كرده پنهان كند معلم بايد آن را ناديده شمارد و هرگاه تكرار كرد در خلوت او را ملامت كند ولي نبايد سرزنش شنيدن را عادت وي كرد زيرا در آن صورت وقيح خواهد شد و از ارتكاب قبح لذت خواهد برد.

4- توسل به تنبيه بدني زماني است كه كودك وظايف ديني را انجام ندهد و يا افعال قبيحه از او سر زند و يا به ديگران زيان رساند.

5- بايد كودك را به سختي عادت داد، چه از حيث خوراك و لباس و چه از حيث خواب و استراحت.

6- دختران را در ملازمت و وقار و عفت و حيا و ديگر خصالي كه براي زنان شايسته باشد تربيت بايد فرمود و هنرهايي كه از زنان محمود بوده بديشان آموخت.

هدف‌هاي آموزش و پرورش از ديدگاه خواجه‌نصرالدين طوسي (672-597 هـ.ق)

خواجه‌ نصيرالدين طوسي مقوله‌هاي زير را در خصوص هدف‌هاي آموزش و پرورش در عصر خود مشخص كرده است:

·        درك سعادت شامل حسن حال، طيب عيش، ثناي جميل، قلت اعدا و كثرت اصدقا از كرام و فضلا و ترقي به معالي امور.

·        دوست‌داري فضايل، دور جستن از رذايل و ضبط نفس در برابر لذات و شهوات.

·        اساس قرار دادن تربيت اخلاقي در آموزش و پرورش

·        آموزش سنن و وظايف دين، محاسن اخبار يعني سرگذشت‌هاي نيك تاريخي.

·   آموزش بهداشت، مخصوصاً رعايت اعتدال و قضاوت در طعام و كم خوردن گوشت و نخوردن مسكرات و نياشاميدن آب در وسط غذا.

·        حفظ كردن اشعار اخلاقي نيكو.

·   آموزش اخلاقيات چون راستگويي، تواضع، اكرام، نيكي كردن به مردم، اطاعت از والدين و معلم، سوگند نخوردن، خوار شمردن زر و سيم، عدم تطاول بر زيردستان، عدم مفاخرت به پدر و مادر و ملك و لباس و ...

·    آموزش و ورزش و بازي براي رفع خستگي از تحصيل، مشروط بر اين‌كه بازي درد و رنج نداشته باشد.

·   آموختن صناعت و علم از قبيل حسن خط، تهذيب نطق، حفظ كردن رساله‌ها، خطب، امثال، اشعار، رويات و حكايات دلپسند و نوادر شيرين، حساب و ديگر علوم ادبي و هنري.

·        شناخت طبيعت كودك و كشف استعدادهاي او.

·        ملكه كردن درس‌ها از راه تكرار.

·        فرادادن درس از طريق حافظه.

·        استفاده از تنبيه بدني براي تربيت كودك و عادت دادن او به سختي.

·   در مورد دختران هم بر اين نمط آن چه موافق و لايق ايشان بود بايد به كار گرفته شود و ايشان را در ملازمت، وقار، عفت، حيا و ديگر خصايلي كه براي زنان شايسته باشد بايد تربيت نمود و هنرهاي مناسب به آن‌ها آموخت.

منابع:

تاريخ آموزش و پرورش ايران از ايران باستان تا 1380 هجري شمسي، امان‌اله صفوي

تاريخ مختصر تحول تعليم و تربيت در اسلام و ايران، دكتر علي محمدالماسي

 ویکی پدیا

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: